“Υπάρχουν ορισμένοι τρόποι να λατρεύεις τον Θεό που ισοδυναμούν με βλασφημία. Υπάρχουν τρόποι να αρνείσαι τον Θεό, που ισοδυναμούν με λατρεία.” – André Gide
Το απόφθεγμα του André Gide επισημαίνει την πολυπλοκότητα της σχέσης του ανθρώπου με το θείο και την αμφισημία των πράξεων λατρείας ή άρνησης. Με άλλα λόγια, ο Gide θέλει να δείξει ότι δεν αρκεί να ονομάζουμε κάποια πράξη «λατρεία» ή «πίστη» για να είναι πραγματικά ιερή ή ουσιαστική, ούτε αρκεί να χαρακτηρίσουμε μια στάση ως «άρνηση» για να θεωρηθεί βλάσφημη.
Παραδείγματα…
Φανταστείτε έναν άνθρωπο που πηγαίνει κάθε Κυριακή στην εκκλησία, κάνει μεγάλους σταυρούς μπροστά στο εικονοστάσι και δίνει χρήματα στο παγκάρι, όχι επειδή πιστεύει ουσιαστικά στη δύναμη της πίστης ή νιώθει αγάπη για το θείο, αλλά για να δείξει στην κοινότητα ότι είναι θρήσκος και “ενάρετος”. Η συμπεριφορά του αυτή, ενώ εξωτερικά φαίνεται σαν λατρεία, στην πραγματικότητα είναι μια κενή και υποκριτική πράξη που ακυρώνει το ουσιαστικό νόημα της πίστης – έτσι γίνεται, κατά κάποιον τρόπο, βλασφημία.
Αντίθετα, σκεφτείτε ένα άτομο που αμφισβητεί έντονα την εικόνα ενός εκδικητικού και μισαλλόδοξου Θεού που παρουσιάζεται από κάποιους φανατικούς. Αυτό το άτομο, παρόλο που αρνείται τον Θεό έτσι όπως του τον περιγράφουν, αναζητά ένα βαθύτερο, αυθεντικό νόημα του θείου. Με την ειλικρινή του προσπάθεια να ξεχωρίσει την ουσία από το περιτύλιγμα, έρχεται πιο κοντά στην αγνή Θεία Αλήθεια από κάποιον που απλά δέχεται αβίαστα έναν διαστρεβλωμένο θρησκευτικό λόγο. Έτσι, η άρνησή του καταλήγει να είναι μια πράξη λατρείας της γνήσιας θεϊκής υπόστασης.
Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι οι άνθρωποι που πάνε στην εκκλησία είναι κακοί. Ίσα ίσα, υπάρχουν άνθρωποι που πιστεύουν πραγματικά στον Θεό και αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση. Αντίστοιχα, υπάρχουν άνθρωποι που κατηγορούν ότι αφορά τα θεία συστηματικά, όχι επειδή κάνουν μια βαθιά, ειλικρινή αναζήτηση της αλήθειας, αλλά καθοδηγούμενοι από άλλες ανάγκες ή και κίνητρα. Οπότε, καλό είναι να μην κρίνουμε κανέναν από αυτό που παρουσιάζει. Αυτό δεν μας ζήτησε και ο Χριστός εξάλλου;