Όσο μεγαλύτερη είναι η άγνοια τόσο μεγαλύτερος ο δογματισμός – Sir William Osler
Ο Sir William Osler, διάσημος γιατρός και ένας από τους θεμελιωτές της σύγχρονης ιατρικής, άφησε πίσω του μια κληρονομιά η οποία ξεπερνάει τον τομέα της ιατρικής και επεκτείνεται στους τομείς της φιλοσοφίας και της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Μεταξύ των πολλών διορατικών παρατηρήσεών του, ξεχωρίζει το απόφθεγμα: “Όσο μεγαλύτερη είναι η άγνοια τόσο μεγαλύτερος ο δογματισμός”. Παρακάτω, θα εμβαθύνουμε στο νόημα και τη σημασία αυτής της διαχρονικής φράσης.
Άγνοια
Η άγνοια αναφέρεται στην έλλειψη γνώσης, κατανόησης ή ευαισθητοποίησης σχετικά με ένα συγκεκριμένο θέμα ή ζήτημα και μπορεί να εκδηλωθεί με διάφορες μορφές, μεταξύ των οποίων:
- Έλλειψη πραγματικών γνώσεων
- Άγνοια της δικής μας άγνοιας (μετα-άγνοια)
- ηθελημένη άγνοια, όπου τα άτομα επιλέγουν να παραμένουν ανενημέρωτα
Η άγνοια μπορεί να οδηγήσει σε παρανοήσεις και προκαταλήψεις. Αναστέλλει την προσωπική ανάπτυξη και εμποδίζει την κοινωνική πρόοδο διαιωνίζοντας μύθους και παραπληροφόρηση.
Δογματισμός
Ο δογματισμός, από την άλλη πλευρά, είναι η τάση να υποστηρίζονται απόψεις ή πεποιθήσεις ως απόλυτες αλήθειες, συχνά χωρίς επαρκή στοιχεία ή εξέταση εναλλακτικών προοπτικών. Συχνά συνοδεύεται από μισαλλοδοξία απέναντι σε διαφορετικές απόψεις και χαρακτηρίζεται από στενόμυαλο πνεύμα αλλά και αντίσταση στην αλλαγή.
Ο δογματισμός μπορεί να προκύψει από παράγοντες όπως:
- Ψυχολογική ανάγκη για βεβαιότητα και ασφάλεια
- Κοινωνικοποίηση και κατήχηση
- Φόβος της ασάφειας και της αβεβαιότητας
Πώς η άγνοια τροφοδοτεί το δογματισμό
Η άγνοια παρέχει πρόσφορο έδαφος για να ευδοκιμήσει ο δογματισμός. Όταν τα άτομα στερούνται γνώσης ή κατανόησης, είναι πιο επιρρεπή στο να αποδέχονται υπεραπλουστευμένες εξηγήσεις ή να υιοθετούν πεποιθήσεις χωρίς κριτική εξέταση.
Επιπτώσεις του δογματισμού στην κοινωνία
Η δογματική σκέψη συμβάλλει στην πόλωση και τη διαίρεση μέσα στην κοινωνία, καθώς τα άτομα οχυρώνονται στις δικές τους πεποιθήσεις και ιδεολογίες. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε συγκρούσεις, μισαλλοδοξία και κοινωνικό κατακερματισμό.
Παράγοντες που συμβάλλουν στον δογματισμό στα social media
- Φίλτρα και αλγόριθμοι: Τα social media χρησιμοποιούν αλγόριθμους που εμφανίζουν στους χρήστες περιεχόμενο με βάση τις προτιμήσεις τους και το ιστορικό περιήγησής τους. Αυτό δημιουργεί ένα είδος “φούσκας”, όπου οι χρήστες βλέπουν κυρίως περιεχόμενο που επιβεβαιώνει τις απόψεις τους.
- Ανώνυμη επικοινωνία: Η δυνατότητα να εκφράζονται ανώνυμα οι χρήστες συχνά ενθαρρύνει την ακραία και δογματική ρητορική, καθώς μειώνεται η αίσθηση της ευθύνης για τα λεγόμενά τους.
- Κοινωνική επιβεβαίωση: Τα likes, τα shares και τα comments λειτουργούν ως μηχανισμοί επιβράβευσης που ενθαρρύνουν τους χρήστες να εκφράζουν έντονες απόψεις και να ακολουθούν δογματικές τάσεις για να κερδίσουν την αποδοχή και την αναγνώριση από τους άλλους.
- Διασπορά παραπληροφόρησης: Οι πλατφόρμες των social media επιτρέπουν την εύκολη και γρήγορη διασπορά παραπληροφόρησης, η οποία συχνά υποστηρίζει δογματικές απόψεις και ενισχύει την πολωτική σκέψη. Σε πολλές περιπτώσεις αυτή η διασπορά είναι κακοπροαίρετη και υποκινούμενη.
Επιπτώσεις του δογματισμού στα social media
- Πόλωση της κοινωνίας: Ο δογματισμός στα social media μπορεί να οδηγήσει σε πόλωση της κοινωνίας, καθώς οι άνθρωποι χωρίζονται σε ομάδες με ακραίες και ασυμβίβαστες απόψεις.
- Κακή ποιότητα διαλόγου: Η άρνηση να ακουστούν διαφορετικές απόψεις μειώνει την ποιότητα του διαλόγου και τη δυνατότητα για εποικοδομητική ανταλλαγή ιδεών.
- Αύξηση του μίσους και της βίας: Ο δογματισμός μπορεί να προκαλέσει αύξηση του ρητορικού μίσους και ακόμη και βίας, καθώς οι άνθρωποι γίνονται πιο επιθετικοί απέναντι σε όσους διαφωνούν μαζί τους.
Τι προτείνεις;
Χωρίς να θέλω να φανώ ο…έξυπνος γιατί ίσως και εγώ να ζω στη δικιά μου φούσκα, το μόνο που έχω να προτείνω είναι να ελέγχεις τις πηγές σου και να προσπαθείς πάντα να διαβάσεις πίσω από τις λέξεις. Ενημερώσου…χωρίς δογματισμούς και προσπάθησε να χτίσεις τις δικές σου πεποιθήσεις, οι οποίες μπορεί να είναι και μοναδικές. Δεν είναι ανάγκη να ταυτίζονται με όλων των υπολοίπων…