Νιώθω το ίδιο αν ακούσω ένα ζεϊμπέκικο, ένα ποίημα του Ελύτη ή βυζαντινή μουσική. Υπάρχει ένα φως που ενώνει την αρχαία με τη σύγχρονη Ελλάδα. – Jacques Lacarrière
Με αυτή την απλή αλλά μεστή φράση, ο Γάλλος συγγραφέας και φιλέλληνας υπογραμμίζει πως η ελληνική ταυτότητα δεν είναι απλώς ένα άθροισμα παραδόσεων, αλλά μια ενιαία πνευματική εμπειρία που διέρχεται χρονικά από την αρχαιότητα έως σήμερα. Ανεξάρτητα από τη μορφή που παίρνει – μουσική, ποίηση ή άλλο είδος τέχνης – υπάρχει μια βαθιά συνδετική ουσία που λάμπει μέσα από την ελληνική ψυχή και πολιτισμική κληρονομιά.
Το Ενιαίο Νήμα του Ελληνισμού
Ο Lacarrière, μελετώντας εκτενώς την ιστορία και τον πολιτισμό της Ελλάδας, διαπίστωσε ότι η μορφή της έκφρασης μπορεί να εξελίσσεται με τον χρόνο, αλλά το εσωτερικό «φως» παραμένει σταθερό. Στις ρίζες της βυζαντινής μουσικής εντοπίζουμε αρχαίους ήχους που απέκτησαν θρησκευτική, μυσταγωγική διάσταση. Οι στίχοι του Ελύτη μπορεί να συνομιλούν με το αρχαιοελληνικό μέτρο, κρύβοντας μέσα τους στοιχεία από την ελληνική φύση, τη θάλασσα και το φως που τόσο χαρακτηριστικά αποτυπώνεται στη ζωγραφική και την ποίηση του τόπου. Ακόμα και ένας χορός όπως το ζεϊμπέκικο – παρότι μεταγενέστερο – συνδέεται άρρηκτα με τον υπαρξιακό λυγμό του ανθρώπου, μια μορφή «διονυσιακής» έκφρασης που μπορούμε να εντοπίσουμε στις αρχαίες λατρείες και τελετουργίες.
Φως και Ενότητα
Από τον αρχαίο λυρισμό έως τη σύγχρονη τέχνη, μπορούμε να νιώσουμε ότι οι Έλληνες δημιουργοί, διαμέσου των αιώνων, μοιράζονται την ίδια αγάπη για την ουσία της ύπαρξης, την ίδια δίψα για ελευθερία και την ίδια ικανότητα να αντλούν έμπνευση από τον τόπο και τους μύθους τους. Σε κάθε εποχή, το φως αυτό εκφράζεται με διαφορετική καλλιτεχνική γλώσσα, αλλά πάντοτε καταλήγει να ενώνει την κοινή πηγή που λέγεται Ελλάδα.
Προβληματισμός για το σημερινό ελληνικό πολιτισμό
Στη σημερινή εποχή, ο ελληνικός πολιτισμός έρχεται αντιμέτωπος με προκλήσεις που αφορούν τόσο τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς όσο και την ενσωμάτωση νέων επιρροών από την παγκοσμιοποιημένη σκηνή. Από τη μία πλευρά, υπάρχει η ανάγκη να προστατευτούν οι αυθεντικές παραδόσεις—όπως τα λαϊκά ακούσματα, η βυζαντινή υμνωδία και οι ποιητικές ρίζες που αναδεικνύουν τον ελληνικό χαρακτήρα. Από την άλλη, οι νεότερες γενιές ζουν σε ένα περιβάλλον όπου πληροφορίες και πολιτισμικά ρεύματα ανταλλάσσονται με πρωτοφανή ταχύτητα. Σε αυτό το πλαίσιο, τίθεται το ερώτημα πώς θα αξιοποιηθεί το «φως» στο οποίο αναφέρεται ο Lacarrière, έτσι ώστε να μη μείνει απλώς ως ανάμνηση του παρελθόντος, αλλά να λειτουργήσει δημιουργικά, εμπνέοντας έργα και εκφράσεις που διατηρούν τον ελληνικό «πυρήνα» σε έναν κόσμο που αλλάζει ασταμάτητα.
Συμπέρασμα
Η φράση του Jacques Lacarrière μάς υπενθυμίζει ότι η ελληνική εμπειρία δεν είναι αποκομμένη σε χρονικές περιόδους ή μορφές τέχνης – αρχαιότητα, Βυζάντιο, νεότερη Ελλάδα – αλλά αποτελεί μια ζωντανή συνέχεια που παίρνει νέες όψεις ανάλογα με την εποχή. Είτε μέσα από ένα ζεϊμπέκικο, είτε σε έναν βυζαντινό ύμνο, είτε στους στίχους του Ελύτη, η ίδια εσωτερική ακτινοβολία και συνείδηση δένει το ελληνικό χθες με το σήμερα. Με αυτό τον τρόπο, ο Lacarrière επιβεβαιώνει πως η ουσία του ελληνικού πολιτισμού παραμένει αδιάσπαστη και αναλλοίωτη, φωτίζοντας την ανθρώπινη ψυχή σε κάθε εποχή.
