Η πρώτη συναυλία
Ο πατέρας του ήταν από τον Γαλατά Χανίων και η μητέρα του από την Κρήνη (Τσεσμέ) της Μικράς Ασίας. Ο πατέρας του ήταν ανώτερος δημόσιος υπάλληλος που έπρεπε να ζει σε διαφορετικά μέρη ανα διαστήματα. Έτσι, ο μικρος Μικης είχε ζήσει στη Μυτιλήνη, τη Σύρο, την Αθήνα, τα Ιωάννινα, το Αργοστόλι, την Πάτρα, τον Πύργο και την Τρίπολη μέχρι να ενηλικιωθεί. Από μικρός αγαπούσε τη μουσική και σε ηλικία 12 ετών έγραψε το πρώτο του τραγούδι. Από το 1937 έως το 1939 παρακολουθεί μαθήματα βιολιού στο Ωδείο Πατρών και συνεχίζει να μελοποιεί στίχους που βρίσκει σε βιβλία. Σε ηλικία 17 ετών παρουσιαζει το έργο του Κασσιανή, στην πρώτη του συναυλία, στην Τρίπολη.
Συλλήψεις & Εξορία
Κατά τη διάρκεια του Β´ Παγκόσμιου πολέμου, συλλαμβάνεται από τους Ιταλούς στη μεγάλη διαδήλωση της 25ης Μαρτίου 1943. Βασανίζεται αλλά καταφέρνει να διαφύγει και μένει οριστικά στην Αθήνα όπου παράλληλα με την αντιστασιακή του δράση, συνεχίζει τις σπουδές του στο Ωδείο Αθηνών με δάσκαλο τον σπουδαίο Φιλοκτήτη Οικονομίδη.
Το 1946 ξεκινάει ο Εμφύλιος Πόλεμος. Τον Ιούλιο του 1947 θα συλληφθεί και θα εξοριστεί στην Ικαρία. Η κυβέρνηση Σοφούλη δίνει γενικευμένη αμνηστία αλλά στη συνέχεια συλλαμβάνεται ξανά και καταλήγει στη Μακρόνησο όπου βασανίζεται μέχρι παράλυσης. Με τη βοήθεια του πατέρα του και του θείου του, απολύεται ως παράλυτος.
Γάμος & σπουδές στη Γαλλία
Αφού αναρρώνει στα Χανιά, έρχεται στην Αθήνα και παίρνει το πτυχίο του στην Αρμονία, το 1950. Το 1953 παντρεύεται τη γιατρό Μυρτώ Αλτίνογλου, με την οποία πέρασε μαζί τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του και απέκτησαν 2 παιδιά. Την επόμενη χρονιά κερδίζει κρατική υποτροφία για το Ωδείο στο Παρίσι. Εκεί, σπουδάζει μουσική ανάλυση με τον σπουδαίο γάλλο συνθέτη Olivier Messiaen. Ακόμα, σπουδάζει διεύθυνση ορχήστρας με τον Eugène Bigot. Το 1957 του απονέμεται το πρώτο βραβείο του Φεστιβάλ της Μόσχας από τον Σοστακόβιτς.
Επιστροφή στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα επιστρέφει το 1960 και ηχογραφεί τον Επιτάφιος του Γιάννη Ρίτσου. Το έργο αυτό θεωρείται σταθμός για την ελληνική μουσική. Ο Μίκης Θεοδωράκης πίστευε ότι οι στίχοι των σύγχρονων ελλήνων ποιητών δεν έπρεπε να απευθύνονται μόνο στην ελίτ. Πίστευε ότι έπρεπε να τραγουδηθούν από τον απλό λαό. Το όραμά του αυτό φαίνονταν δύσκολο σε κάποιους που πίστευαν ότι ο λαός δεν θα μπορούσε να αγαπήσει τους συγκεκριμένους στίχους. Ο Θεοδωράκης όμως, τους διέψευσε καταφέρνοντας να παντρέψει τη σύγχρονη λαϊκή μουσική με τη σύγχρονη ελληνική ποίηση. Αυτός ήταν και ένας από τους λόγους που ο λαός τον λάτρεψε.
Δικτατορία
Ίδρυσε την πρώτη αντιστασιακή οργάνωση κατά της Δικτατορίας και αυτό οδήγησε στην φυλάκισή του. Περνάει πολύ δύσκολα χρόνια και η υγεία του κλωνίζεται. Το 1970, ύστερα από διεθνή κατακραυγή, αποφυλακίζεται και πηγαίνει στο Παρίσι. Εκεί, αφού συναντά τον Κώστα Γαβρά, τη Μελίνα Μερκούρη και τον Ζυλ Ντασέν, νοσηλεύεται γιατί πάσχει από φυματίωση. Το 1971 κυκλοφορούν “Τα τραγούδια του Αγώνα” ενώ την περίοδο της χούντας δίνει περίπου 1000 συναυλίες σε πολλές χώρες και γίνεται το σύμβολο της Αντίστασης. Το 1971 έρχεται σε επαφή με την ποίση του Πάμπλο Νερούδα και την επόμενη χρονιά παρουσιάζει τη μελοποίηση του Canto General εντυπωσιάζοντας τον Νερούδα που του ζητάει να μελοποιήσει και άλλα ποιήματά του. Το 1972 επισκέπτεται το Ισραήλ και αμέσως μετά προσπαθεί να πείσει τον παλαιστίνιο ηγέτη, Γιασέρ Αραφάτ, να ξεκινήσουν συνομιλίες μεταξύ των δύο πλευρών. Παράλληλα, έχει επαφές με ηγέτες όπως ο Φρανσουά Μιτεράν, ο Ούλωφ Πάλμε και ο Βίλι Μπραντ.
Πολιτική δράση & μάχη για την παγκόσμια ειρήνη
Μετά την πτώση της χούντας, το 1974, επιστρέφει στην Ελλάδα. Δίνει δύο ιστορικές συναυλίες στο Στάδιο Καραϊσκάκη. Το 1976 ιδρύει το Κίνημα «Πολιτισμός της Ειρήνης» και το 1983 του απονέμεται το Βραβείο Λένιν για την Ειρήνη. Το 1986 ξεκινάει τη δημιουργία επιτροπών ελληνοτουρκικής φιλίας με τούρκους διανοούμενους. Ως πολιτικός εκλέχτηκε 5 φορές βουλευτής του ελληνικού κοινοβουλίου, (μία φορά με την Ε.Δ.Α., δύο φορές με το Κ.Κ.Ε και δύο ως ανεξάρτητος με το ψηφοδέλτιο της Ν.Δ). Το 1994 στην συμφωνία του Όσλο, μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστίνης, παρουσιάζει το Μαουτχάουζεν (με ερμηνεύτρια τη Μαρία Φαραντούρη) και ακόμα μία φορά η ανθρωπότητα υποκλίνεται στο τεράστιο ταλέντο του. Του απονέμονται βραβεία σε κάθε γωνιά του κόσμου όχι μόνο για την προσφορά του στις Τέχνες και τον Πολιτισμό αλλά και για την δράση του υπέρ της Παγκόσμιας Ειρήνης. Το 2000 μάλιστα, προτάθηκε για βραβείο Νόμπελ Ειρήνης.
Τελευταία χρόνια
Μετά τη συναυλία στο Σπίτι των Πολιτισμών του Κόσμου στο Βερολίνο (1997), νοσηλεύτηκε λόγω προβλημάτων υγείας. Από κει και πέρα, ασχολήθηκε κυρίως με την ανάγνωση και τη συγγραφή. Ως και το τέλος της ζωής του εξέφραζε τις απόψεις του χωρίς φόβο αλλά με πάθος. Εναντιώθηκε στην εισβολή των ΗΠΑ στο Ιράκ, στον πόλεμο του Κοσόβου και έδωσε μία
ιστορική ομιλία το 2018 στο μεγάλο συλλαλητήριο της Αθήνας.
