Η Φόνισσα
Ο Παπαδιαμάντης είχε πολύ μεγάλη αγάπη για την Ελλάδα και όλα τα έργα του είναι εμπνευσμένα από την Ελληνική αγροτική γή. Στη “Φόνισσα” που πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα τα “Παναθήναια” από τον Ιανουάριο ως τον Ιούνιο του 1903 σε συνέχειες κι αργότερα (1912) εκδόθηκε σε βιβλίο από τον εκδοτικό οίκο του Γεωργιου Φέξη, παρατηρούμε ακριβώς αυτό. Απλούς ανθρώπους, αγρότες, δεμένους με τη γη, σκληρούς. Έχει ενδιαφέρον πως ο Παπαδιαμάντης παρατηρώντας τη ζωή και τους ανθρώπους έφτιαξε μια προσωπικότητα που οδηγείτε στην τρέλα και το έγκλημα σε μια εποχη που αυτά τα θέματα ηταν ταμπού, αναλύοντας λιτά αλλά συστηματικά την ψυχολογία αυτης της γυναίκας.
Σκηνοθεσία – Σενάριο
Η Εύα Νάθενα (σκηνοθέτιδα) χρησιμοποιεί όλα τα μέσα που της παρέχει η Ελληνική γη, άγονες, πετρώδεις περιοχές στις οποίες η Χαδούλα βαδίζει καθημερινά για να βρεθεί κοντά σε γυναίκες που την χρειάζονται, είτε για να τις ξεγεννήσει είτε για να τις στειλώσει με κανένα ματζούνι της κι αργότερα για να κρυφτεί. Χρησιμοποιεί ακόμα και τον καιρό, μουντός συννεφιασμένος και δημιουργεί μια γκόθικ εκδοχή του κλασικού
μυθιστορήματος. Μα πάνω από όλα, χρησιμοποιεί τους ίδιους τους ηθοποιούς της που τους εμφανίζει σαν ήρωες σκληρούς, απόμακρους, σχεδόν δωρικούς σαν πρωταγωνιστες αρχαίας τραγωδίας. (δεν είναι τυχαίο που επιλέχθηκε η κυρία Καραμπέτη γι αυτο τον ρόλο, άλλοι ηθοποιοί είναι η Μαρία Πρωτόπαπα, η Έλενα Τοπαλίδου, η Πηνελόπη Τσιλίκα, ο Στάθης Σταμουλακάτος και ο Δημητρης Ήμελλος).
Απο την άλλη το σενάριο της Κατερίνας Μπέη, οδηγεί τον θεατή σιγά σιγά στο να γνωρίσει την Χαδούλα σαν, ίσως ένα ευαίσθητο κι αδικημένο πλάσμα,που οδηγήθηκε κουρασμένη κι απογοητευμένη από την ζωή που της έλαχε, στον φόνο. Εκείνη όμως πιστεύει πως κάνει καλό, μάλιστα σε μια απο τις πιο συγκλονιστικές σκηνές βλέπουμε τη ηρωίδα να κρύβεται σε ένα εγκαταλελειμμένο χώρο και να ‘βλεπει’ μια μοναχη. ‘Ότι έκανα για
καλό το έκανα” λέει και το πιστεύει. Από την άλλη το εύρημα με την οπτασία της μητέρας της μας βοηθά να κατανοήσουμε περισσότερο τον ψυχισμό αλλά και τα κινητρα της, ανατρέχοντας μαζί της, έστω και λίγο στο παρελθόν της.
Η ταινία (με σπόιλερ)
Σε ένα παρελθόν όπου σκότωναν τα νεογέννητα κοριτσια για να αποφύγουν να δώσουν προίκα (ο θεσμός της προίκας όπως αναφέρεται και στο τέλος του εργου σταμάτησε με νομο το 1983, ενω είχαν ήδη θανατωθεί πάνω από 100.000 νεογνά κορίτσια γι αυτό το λόγο). Άλλωστε και η ίδια η Φραγκογιαννού νιώθει απογοητευμένη από την μάνα της που δεν της έδωσε την προίκα που της είχε τάξει. Βλέπουμε ακόμα ένα περιβάλλον όπου οι άνθρωποι δίνουν αγώνα για επιβίωση ο λόγος τους είναι λιτός κι απέριττος όπως και η ζωή τους έτσι δεν έχουν καιρό να εκφράσουν τα συναισθήματα τους, ούτε και συμπόνια. Χαρακτηριστικό παράδειγμα όταν η Χαδούλα λέει στη μάνα της πως δεν αντέχει να ξεγεννάει άλλα κορίτσια εκείνη με σκληρότητα της απαντά πως αυτό πρέπει να κάνει για να ζήσει και αυτό θα κάνει όπως έκανε και η ίδια. Η Χαδούλα βλέποντας πως αντιμετωπίζονταν οι γυναίκες από την ώρα που γεννιούνταν, με απαξίωση, δεν μπορεί πλέον να το αντέξει και “ψηλώνει ο νους της” όπως μας λέει στο βιβλίο ο Παπαδιαμάντης κι οδηγείται στο έγκλημα. Βέβαια, ούτε το βιβλίο, ούτε η ταινία θα έλεγα πως είναι απόλυτα φεμινιστικά, αναφέρουν τα γεγονότα ως έχουν για να θέσεις εσύ στη συνέχεια ερωτήματα και να σε κάνουν να σκεφτείς. Επίσης, όπως στο έργο του Παπαδιαμάντη έτσι και στην ταινία σκοπός δεν είναι να κατακριθούν οι ενεργειες της Φραγκογιαννούς αλλά ούτε και να δικαιολογηθούν σε καμία περίπτωση. Απλώς, αναλύεται η ψυχοσύνθεση της. Ενώ το τέλος έρχεται λυτρωτικό καθώς παρασέρνει μαζί της στο γκρεμό όχι μονο το παρελθόν της αλλά και μας μαζί της…
Τέλος, η κυρία Καραμπέτη δεν χρειάστηκε πολλά λόγια για να δημιουργήσει την ηρωίδα της. Ένα της βλέμμα ή μια κίνηση αρκούσαν για να μας καθηλώσει και να μας δείξει την ψυχή της Χαδούλας, ενω και οι υπόλοιποι ηθοποιοί και συντελεστές έδωσαν τον καλύτερο εαυτό τους για να βγει ενα άρτιο και άψογο αποτέλεσμα.
Μεχρι να τα ξαναπούμε να σε φροντίζεις και καλές αναγνώσεις.