Η Απολογία του Σωκράτη
Εκεί έξω, υπάρχουν πολλά αξιόλογα βιβλία, τα οποία τα διαβάζεις μία φορά και σου αρκεί. Υπάρχουν λίγα που είναι τόσο αξιόλογα που δεν αρκεί να τα διαβάσεις μόνο μία φορά στη ζωή σου και τα διαβάζεις και δεύτερη. Υπάρχουν και ελάχιστα που πρέπει να τα διαβάζεις μία φορά τον χρόνο για να σου θυμίζουν τι άνθρωπος πρέπει και μπορείς να είσαι. Ένα από αυτά είναι και η “Απολογία του Σωκράτη”. Πρόκειται για ένα σύγγραμμα του Πλάτωνα. Ένα διαχρονικό έργο που όποτε το διαβάζει κάποιος, γίνεται και λίγο καλύτερος άνθρωπος…
Στο παρακάτω άρθρο, θα παρουσιάσουμε μία περίληψη και θα κάνουμε μία μικρή ανάλυση στα βασικά ζητήματα που θέτει το συγκεκριμένο βιβλίο.
Περίληψη
Το 399 π.Χ. ο Μέλητος, ο Άνυτος και ο Λύκων κατηγορούν τον Σωκράτη ότι διαφθείρει τους νέους, δεν πιστεύει στους θεούς της πόλης και φέρνει νέα δαιμόνια. Ο σπουδαίος φιλόσοφος ουσιαστικά εκφώνησε 3 λόγους στο δικαστήριο (έναν ως απολογία, έναν αφού βγήκε η απόφαση της ενοχής του και έναν αφού βγήκε η απόφαση της θανατικής ποινής). Στο πλατωνικό αυτό έργο, παρουσιάζονται σε ελεύθερη απόδοση και οι 3 αυτοί λόγοι. Ακόμα και μπροστά στο θάνατο, ο Σωκράτης στέκει ατάραχος, ειρωνεύεται τους υποκριτές και διδάσκει σοφία και ηθική…
Ανάλυση της Απολογίας του Σωκράτη
Διαλεκτική μέθοδος
Στην Απολογία, ο Σωκράτης χρησιμοποιεί την περίφημη διαλεκτική μέθοδο στην υπεράσπισή του, εμπλέκοντας τους κατηγόρους του σε μια σειρά ερωτήσεων και απαντήσεων. Η μέθοδος αυτή όχι μόνο αναδεικνύει τη διανοητική του δεινότητα, αλλά και αντανακλά τη δέσμευσή του στην αναζήτηση της αλήθειας μέσω της διαλεκτικής έρευνας.
Η προφητεία του Μαντείου
Ο Χαιρεφών ήταν ένας πολύ καλός φίλος του Σωκράτη. Κατά τη διάρκεια της δίκης, δεν βρίσκεται εν ζωή. Ο Σωκράτης, όμως, τον επικαλείται μιας και ο Χαιρεφών είχε πάει στο Μαντείο των Δελφών προκειμένου να μάθει ποιος είναι ο σοφότερος των ανθρώπων. Εκεί, είχε πάρει την απάντηση πως ο Σωκράτης είναι ο σοφότερος. Αυτό το γεγονός, θα το χρησιμοποιήσει ο Σωκράτης στην απολογία του με έναν – αν μη τι άλλο – ξεχωριστό τρόπο.
Ουσιαστικά, ξεκίνησε τη δική του έρευνα για να δει αν το μαντείο είχε δίκιο και καταλήγει να λέει πως τελικά είχε δίκιο γιατί είναι ο μόνος που μπορεί να αναγνωρίσει…ότι δεν ξέρει τίποτα. Το κάνει όμως, με έναν τρόπο που αποκαλύπτει και τα συμφέροντα που κρύβονται πίσω από αυτούς που τον κατηγορούν. Παρουσιάζει τον εαυτό του ως έναν ταπεινό αναζητητή της σοφίας και αναδεικνύει την έντονη αντίθεση με την αλαζονεία εκείνων που ισχυρίζονταν πως κατέχουν τη σοφία χωρίς όμως να την κατέχουν πραγματικά.
Σωκρατική ειρωνεία
Καθ’ όλη τη διάρκεια της Απολογίας, ο Σωκράτης χρησιμοποιεί ένα ρητορικό μέσο γνωστό ως σωκρατική ειρωνεία. Υποκρίνεται άγνοια ενώ καθοδηγεί τους συνομιλητές του να αποκαλύψουν αντιφάσεις και ελαττώματα στα δικά τους επιχειρήματα.
Αφοσίωση στην αλήθεια και την αρετή
Ο Σωκράτης δίνει προτεραιότητα στην αναζήτηση της αλήθειας και στην ανάπτυξη της ηθικής αρετής. Υποστηρίζει ότι οι φιλοσοφικές του δραστηριότητες αποτελούν υπηρεσία προς την πόλη, με στόχο τη βελτίωση του ηθικού χαρακτήρα των πολιτών της. Υποστηρίζει ότι δεν μπορεί με τη θέλησή του να παρακούσει τη θεία εντολή να συμμετάσχει σε φιλοσοφικές συζητήσεις.
Μαρτύριο και θάνατος
Παρά το γεγονός ότι έχει την ευκαιρία να προτείνει μια λιγότερο αυστηρή τιμωρία, ο Σωκράτης αρνείται να συμβιβαστεί με τις αρχές του και προτείνει να ανταμειφθεί για την υπηρεσία του στην πόλη αντί να τιμωρηθεί. Τελικά, καταδικάζεται σε θάνατο και επιλέγει να αντιμετωπίσει την εκτέλεση παρά να απαρνηθεί τη φιλοσοφική του αποστολή. Εξάλλου, αν ήθελε θα μπορούσε να είχε αποδράσει. Το αρνείται όμως πεισματικά.
Σχόλιο
Η “Απολογία του Σωκράτη” μοιάζει με ένα εγχειρίδιο για το πως να αντιμετωπίζεις τις μεθόδους που χρησιμοποιούν οι υποκριτές διαχρονικά. Παράλληλα, όμως, λειτουργεί και σαν ένα μέσο που μας βοηθά να ρυθμίσουμε ξανά την…ηθική μας πυξίδα. Αδιαμφισβήτητα, είναι ένα βιβλίο που πρέπει να διδάσκεται στα σχολεία και ο καθένας να έχει έρθει έστω μία φορά σε επαφή μαζί του…
