«Ελευθερία για τους λύκους συχνά σημαίνει θάνατο για τα πρόβατα.» – Isaiah Berlin
Η ρήση του Isaiah Berlin αποτελεί μια διαχρονική υπενθύμιση ότι η ελευθερία δεν μπορεί να αξιολογείται μόνο ως απουσία περιορισμών. Χρειάζεται να πλαισιώνεται από μέτρα κοινωνικής δικαιοσύνης και ηθικής ευθύνης, ώστε να μη θυσιάζονται τα δικαιώματα των λιγότερο ισχυρών στον βωμό της απόλυτης αυτονομίας των πιο δυνατών. Η ανεύρεση αυτής της ισορροπίας ανάμεσα στη μέγιστη δυνατή ελευθερία και την ουσιαστική προστασία για όλους, παραμένει ζητούμενο σε κάθε κοινωνία που επιθυμεί να είναι δίκαιη και δημοκρατική.
Ελευθερία και προστασία
Όταν μια ομάδα, οι «λύκοι», αποκτά σχεδόν απεριόριστη ελευθερία δράσης, οι «προστατευτικοί μηχανισμοί» για όσους βρίσκονται σε μειονεκτική θέση – τα «πρόβατα» – συχνά αδυνατούν να διασφαλίσουν τα δικαιώματά τους. Αυτή είναι μια στοχευμένη κριτική απέναντι σε κάθε σύστημα ή θεωρία που προκρίνει απόλυτη ατομική ελευθερία χωρίς τον απαιτούμενο έλεγχο ή τη δικλίδα ασφαλείας για τους ανίσχυρους.
Ουσιαστικά, ο Isaiah Berlin τονίζει, με αυτό το απόφθεγμα, ότι η ελευθερία δεν νοείται αποκομμένη από ηθικά και κοινωνικά όρια. Είναι απαραίτητο να διασφαλιστούν οι εγγυήσεις που προστατεύουν όσους δεν διαθέτουν τον ίδιο βαθμό ισχύος ή πόρων, έτσι ώστε να μη μετατρέπεται η ελευθερία των λίγων σε τυραννία για τους πολλούς.
Εφαρμογή στη σύγχρονη εποχή
Σήμερα, ο λόγος του Isaiah Berlin παραμένει ιδιαίτερα επίκαιρος. Σε ένα πλαίσιο παγκοσμιοποιημένων αγορών, τεχνολογικών εξελίξεων και εντεινόμενων κοινωνικών ανισοτήτων, όσοι έχουν προσβάσεις και δυνατότητες – οι «λύκοι» – μπορούν να αξιοποιήσουν την ελευθερία τους εις βάρος των «προβάτων» που δεν διαθέτουν τα ίδια μέσα. Αυτό μπορεί να λάβει πολλές μορφές: από τη μονοπώληση πλουτοπαραγωγικών πόρων και την επιρροή στην πολιτική σκηνή, έως την άτυπη ή εμφανή καταστρατήγηση δικαιωμάτων των ασθενέστερων κοινωνικών ομάδων.
Προτεινόμενο βιβλίο: Τέσσερα δοκίμια περί Ελευθερίας
Για περισσότερα αποφθέγματα σχετικά με την Ελευθερία, κάνε κλικ εδώ.