“Ο πόλεμος αρχίζει όταν θέλεις, αλλά δεν τελειώνει όταν θέλεις.” – Niccolò Machiavelli
Στον τομέα της πολιτικής φιλοσοφίας, λίγες προσωπικότητες έχουν αφήσει το στίγμα τους όσο ο Νικολό Μακιαβέλι. Οι διαχρονικές παρατηρήσεις του έχουν βρει απήχηση σε στοχαστές, στρατηγούς και ηγέτες. Μια από αυτές τις φράσεις του αφορά την έναρξη και τη λήξη των πολέμων: “Ο πόλεμος αρχίζει όταν θέλεις, αλλά δεν τελειώνει όταν θέλεις”.
Το νόημα του αποφθέγματος
Με μια πρώτη ματιά, το απόφθεγμα του Μακιαβέλι υποδηλώνει ότι η έναρξη των πολέμων βρίσκεται υπό τον έλεγχο εκείνων που ασκούν την εξουσία. Μία χώρα, μπορεί να αποφασίσει πότε θα εμπλακεί σε σύγκρουση με βάση τους στρατηγικούς στόχους και τα συμφέροντά της. Ωστόσο, το τελευταίο μέρος του αποφθέγματος μας υπενθυμίζει ότι ο τερματισμός ενός πολέμου δεν υπόκειται αποκλειστικά στις επιθυμίες του μέρους που τον ξεκινάει.
Η φύση της σύγκρουσης
Ένας πόλεμος δεν γίνεται μόνο στα πεδία των συγκρούσεων. Περιλαμβάνει πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές και πολιτιστικές διαστάσεις που διαπλέκονται μεταξύ τους και δημιουργούν ένα πλέγμα συνεπειών. Αυτή η πολυπλοκότητα σημαίνει συχνά ότι μόλις αρχίσουν οι εχθροπραξίες, διάφορες δυνάμεις μπαίνουν στο παιχνίδι, διαμορφώνοντας την πορεία της σύγκρουσης με τρόπους που μπορεί να είναι πέρα από τον έλεγχο οποιουδήποτε μεμονωμένου παράγοντα.
Το απρόβλεπτο των πολέμων
Τα λόγια του Μακιαβέλι υπογραμμίζουν επίσης την εγγενή αβεβαιότητα των πολεμικών επιχειρήσεων. Παρά τον σχολαστικό σχεδιασμό και τις υπολογισμένες στρατηγικές, τα αποτελέσματα των πολέμων είναι συχνά αβέβαια και δύσκολα προβλέψιμα. Οι αντίπαλες δυνάμεις και η εμφάνιση νέων μεταβλητών μπορούν να συμβάλουν σε παρατεταμένες συγκρούσεις που διαψεύδουν τις αρχικές προσδοκίες.
Ιστορικά παραδείγματα
Η ιστορία προσφέρει πλήθος περιπτώσεων που αποτελούν παράδειγμα της σοφίας που περιέχεται στο απόφθεγμα του Μακιαβέλι. Οι παρατεταμένες και καταστροφικές συγκρούσεις του Πρώτου και του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς και οι πιο πρόσφατες συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή αλλά και ο ρωσο-ουκρανικός πόλεμος, χρησιμεύουν ως υπενθύμιση ότι οι πόλεμοι δεν έχουν ημερομηνία λήξης.
Αν θέλουμε και ένα ιστορικό παράδειγμα για την πατρίδα μας, μπορούμε να αναφερθούμε στις προσδοκίες των Ιταλών κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μπορεί να υπολόγιζαν ότι θα κάνουν έναν περίπατο αλλά τελικά υπέστησαν σημαντικότατες απώλειες, αναγκάστηκαν σε άτακτη υποχώρηση και χρειάστηκαν τη βοήθεια του Χίτλερ.
Αν θέλεις να αγοράσεις το εμβληματικό βιβλίο του Μακιαβέλι, ο Ηγεμόνας, κάνε κλικ εδώ.
Διδάγματα για τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων
Από το απόφθεγμα του Μακιαβέλι, οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων μπορούν (και πρέπει) να αντλήσουν διάφορα σημαντικά διδάγματα. Πρώτον, η απόφαση για πόλεμο δεν πρέπει ποτέ να λαμβάνεται ελαφρά τη καρδία, καθώς οι συνέπειες μπορεί να υπερβαίνουν κατά πολύ τους αρχικούς στόχους. Δεύτερον, μια σαφής στρατηγική εξόδου αλλά και η εξέταση όσο το δυνατόν περισσότερων σεναρίων είναι πολύ σημαντικές. Τέλος, η πολύπλοκη και μη γραμμική φύση των πολέμων υπογραμμίζει τη σημασία της διπλωματίας και των διαπραγματεύσεων ως βιώσιμων εναλλακτικών λύσεων στην ένοπλη σύγκρουση.
Η πολυπλοκότητα της ειρήνης
Το απόφθεγμα του Μακιαβέλι όχι μόνο ρίχνει φως στις δυσκολίες του τερματισμού των πολέμων, αλλά υπογραμμίζει επίσης την περίπλοκη φύση της επίτευξης διαρκούς ειρήνης. Οι ειρηνευτικές συμφωνίες, ενώ σηματοδοτούν επίσημα τον τερματισμό των εχθροπραξιών, πρέπει να αντιμετωπίζουν τα υποκείμενα παράπονα, να διασφαλίζουν τη σταθερότητα των κοινωνιών μετά τη σύγκρουση και να ικανοποιούν όσο γίνεται τα διαφορετικά συμφέροντα. Αυτή η πολυπλοκότητα ενισχύει περαιτέρω την άποψη ότι οι πόλεμοι είναι ευκολότερο να ξεκινήσουν παρά να ολοκληρωθούν.
Συμπέρασμα
Σίγουρα, καλό είναι να μην αρχίζει κανένας πόλεμος. Ούτε αυτό όμως εξαρτάται απόλυτα από εμάς. Το θέμα είναι πως όταν αρχίζει ένας πόλεμος, η εξέλιξή του είναι απρόβλεπτη και κανείς δεν μπορεί να ξέρει πότε θα τελειώσει. Οπότε, κανείς πραγματικά δεν μπορεί να καθορίσει ότι ένας πόλεμος θα τελειώσει όταν θέλει γιατί είναι κάτι που δεν εξαρτάται αποκλειστικά από αυτόν.
Για περισσότερα αποφθέγματα του Μακιαβέλι, κάνε κλικ εδώ.